نکات طلایی در اجرای قالب بندی بتن
اجرای قالب بندی بتن یکی از کارهایی است که در ظاهر ساده به نظر می‌رسد؛ اما اگر اصول آن رعایت نشود یا قالب‌بند تجربه و مهارت کافی را نداشته باشد، نتیجه این کار می‌تواند منجر به فاجعه شود. در این مقاله با مهم‌ترین نکات قالب بندی بتن آشنا می‌شوید و می‌توانید با به کار بستن آن‌ها، حوادث مربوط به قالب بتن و بتن‌ریزی را به طرز محسوسی کاهش دهید.
۱. ایمنی قالب بندی را رعایت کنید
یکی از مهم‌ترین نکات اجرای قالب بندی بتن، رعایت اصول ایمنی قالب بندی است؛ چراکه از آسیب به پرسنل و تجهیزات جلوگیری می‌کند و منجر به کاش هزینه‌های جانبی قالب بندی می‌شود. مهم‌ترین خطرات قالب بندی که باید برای آن‌ها تمهیدات لازم را به کار ببرید، به شرح زیر است:
سقوط افراد و اشیا از ارتفاع
برق‌گرفتگی
خطرات حمل دستی بار
برخورد با اجسام سخت
خطرات بهداشتی
لبه‌های تیز و برنده قالب
ریزش سازه
۲. نکات اجرایی قالب بندی بتن را رعایت کنید
برای این‌که بدانید اصول قالب بندی چیست و اجرای قالب بندی بتن چه نکات و الزاماتی دارد، می‌توانید به آیین‌نامه ملی ساختمان مراجعه کنید. این آیین‌نامه شامل نکات و الزاماتی است که با رعایت آن‌ها می‌توانید یک ساختمان ایمن و باکیفیت داشته باشید. در مبحث نهم این آیین‌نامه، در مورد رواداری (حد مجاز انحراف) سازه‌های بتنی متعارف و زمان مجاز قالب برداری به‌صورت مفصل بحث شده است.
همچنین دفتر مقررات ملی ساختمان، یک کتابچه با نام «راهنمای قالب بندی ساختمان‌های بتن آرمه» منتشر کرده که با استفاده از آن می‌توانید اجرای قالب بندی بتن را به‌صورت اصولی پیش ببرید.
۳. فشار وارده بر قالب را محاسبه کنید
یکی از مهم‌ترین نکات قالب بندی بتن، اندازه‌گیری و انجام دقیق محاسبات مربوط به بارهای زنده یا مرده سازه پیش از شروع کار است. بی‌توجهی به این موضوع یا خطا در محاسبات می‌تواند منجر به دررفتن و آسیب به قالب، تخریب سازه و حوادث جانی و مالی ناگوار شود. میزان بار قابل‌تحمل برای یک قالب به محل اجرای قالب بندی بتن، جنس و ضخامت قالب، ارتفاع و عرض عضوی که قالب بندی برای آن انجام می‌شود بستگی دارد.
۴. بازرسی فنی را فراموش نکنید
اجرای قالب بندی بتن بدون بازرسی فنی، به معنای ایجاد حادثه است و منجر به بالقوه شدن خطرات قالب بندی می‌شود. بازرسی فنی باید از زمان انتخاب قالب آغاز و در تمامی مراحل قالب بندی، انجام شود. این بازرسی باید در زمانی‌که بتن سفت می‌شود و هنگام قالب برداری نیز رعایت شود. یکی از مهم‌ترین نکات قالب بندی بتن، بازرسی قالب‌ها هنگام بتن‌ریزی است، چرا که امکان اصلاح و رفع عیوب پیش از این‌که دیر شود را فراهم می‌کند.
همچنین بازرسی فنی باید در خدمت ایمنی اجرای قالب بندی نیز باشد، چراکه علاوه بر جلوگیری از خطرات قالب بندی، تجهیزات را نیز ایمن نگه می‌دارد.
۵. از پایداری اتصالات اطمینان حاصل کنید
یکی از مهم‌ترین نکات اجرایی قالب بندی بتن که در مبحث ملی ساختمان نیز به آن اشاره شده، لزوم استفاده از پشت‌بندهای عمودی و افقی به‌صورت هم‌زمان است. همچنین اتصال این پشت‌بندها به یکدیگر و قالب باید به نحوی انجام شود که تمامی قالب‌ها در کنار یکدیگر، یک جسم صلب یکپارچه را تشکیل دهند.
به‌صورت کلی پایداری اتصالات یعنی این‌که در اجرای قالب بندی بتن حواستان به کافی بودن تعداد تکیه‌گاه، جک سقفی، پین و گوه، مهره خروسکی، گیره قالب و … باشد و اطمینان حاصل کنید که این اتصالات قالب بندی فاقد شکستگی، زنگ‌زدگی، ترک و … هستند و به‌صورت صحیح و محکم بسته شده‌اند.
۶. تعمیر و نگهداری را فراموش نکنید
تعمیر و نگهداری باید پیش از اجرای قالب بندی بتن و پس از آن نیز انجام شود. به‌محض مشاهده عیوب قالب، باید نسبت به رفع آن‌ها اقدام کنید. همچنین شرایط محل نگهداری قالب‌ها و تهویه این محل نیز باید متناسب با جنس قالب باشد.
قالب‌های فلزی معمولاً به‌صورت رنگ‌شده به فروش می‌رسند. در صورت از بین رفتن رنگ آن‌ها پس از استفاده‌های مکرر، باید مجدداً آن‌ها را رنگ کنید تا در مجاورت با مواد خورنده و آب موجود در بتن، زنگ نزنند.
۷. از قوی بودن پایه‌های قالب اطمینان حاصل کنید
پیش از اجرای قالب بندی بتن، باید خاک زیر آن را به‌دقت بررسی کنید و در صورت سست بودن آن، باید ابتدا اقدام به افزایش استحکام خاک کنید. چراکه با وجود سست بودن خاک زیر قالب، تمامی محاسبات مربوط به بارهای سازه بی‌فایده خواهد بود و استفاده از جک‌های قدرتمند به تعداد زیاد هم نمی‌تواند از دررفتن قالب‌ها و فروریختن سازه جلوگیری کند. البته بررسی نوع خاک موجود در محل احداث پروژه، یکی از فرایندهایی است که باید پیش از کندن پی انجام شود.
۸. از قالب برداری زودهنگام خودداری کنید
انتخاب زمان مناسب برای قالب برداری یکی از مهم‌ترین عوامل در تضمین استحکام سازه به شمار می‌رود. به همین دلیل است که در نکات قالب بندی بتن که در مقررات ملی ساختمان به آن پرداخته شده، یک بخش را به جدول زمان‌بندی قالب برداری اختصاص داده‌اند. زمان قالب بندی به محل قالب‌بندی در سازه، دمای هوا در زمان اجرای قالب بندی بتن و عمودی یا افقی بودن قالب‌ها نیز بستگی دارد.
همچنین به عنوان یک اصل کلی در نکات قالب بندی بتن، گفته می‌شود که در صورت رسیدن بتن به ۷۰ درصد مقاومت ۲۸ روزه، می‌توانید قالب‌های زیرین را باز کنید؛ اما شمع‌ها باید تا پایان زمان رسیدن بتن به مقاومت ۲۸ روزه سر جای خود باقی بمانند.
۹. قالب‌های فلزی را حتماً روغن‌کاری کنید
روغن قالب بندی، یکی از مهم‌ترین اصول تعمیر و نگهداری قالب است که عمر قالب را بالا می‌برد و از زنگ زدن و خوردگی قالب فلزی در بلندمدت جلوگیری می‌کند. همچنین تمیز کردن و خشک‌کردن قالب بلافاصله پس از قالب برداری، در افزایش عمر آن تأثیر زیادی دارد.
مهم‌ترین نکته در روغن زدن به قالب، قرار دادن آن در هوای آزاد پیش از اجرای قالب بندی بتن است. این کار به ایجاد لایه محافظ بین قالب و بتن کمک می‌کند و باعث می‌شود که بتن به قالب نچسبد.
۱۰. حواستان به خطرات ویبراتور بتن باشد
برای از بین بردن حباب‌های محبوس در بتن و جلوگیری از ایجاد سوراخ در آن، پس از بتن‌ریزی اقدام به ویبره کردن بتن می‌کنند که این فرایند می‌تواند به قالب‌ها آسیب بزند. به همین دلیل باید هنگام ویبره کردن بتن، حواستان به استحکام قالب‌ها باشد و هنگام اجرای قالب بندی بتن نیز تمهیدات لازم را برای جلوگیری از باز شدن قالب‌ها هنگام ویبره زنی، اتخاذ کنید.
